صنعت فولاد ایران به‌عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه صنعتی و اقتصادی کشور، ظرفیت‌های بالقوه‌ای برای رشد تولید و صادرات دارد. ایران با داشتن منابع غنی مواد اولیه، زیرساخت‌های گسترده فولادسازی و جایگاه دهمین تولیدکننده فولاد در جهان، توان آن را دارد که تولید خود را به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد و سهم بیشتری از بازارهای جهانی را تصاحب کند. اما یک مانع اساسی، این ظرفیت عظیم را مهار کرده است: محدودیت‌های شدید انرژی.
فولاد خوزستان؛ نمونه‌ای از ظرفیت‌های سرکوب شده
فولاد خوزستان، یکی از پیشروترین فولادسازان کشور، نمونه‌ای از توان واقعی صنعت فولاد ایران است. این شرکت در دوره‌هایی که از محدودیت‌های برق و گاز رها بوده، رکوردهای تولید و صادرات متعددی را به ثبت رسانده است. در پاییز ۱۴۰۳، زمانی که فشارهای انرژی کاهش یافت، این شرکت توانست ۹۸۹ هزار تن فولاد تولید کند، در حالی‌ که در تابستان، به دلیل محدودیت‌های برق، تولید آن به ۲۷۰ هزار تن کاهش یافته بود. این تفاوت چشمگیر، نشان می‌دهد که صنعت فولاد کشور تا چه اندازه تحت تاثیر این محدودیت‌ها قرار دارد. اگر زیرساخت‌های انرژی کشور به درستی مدیریت شوند، ایران می‌تواند تولید فولاد خود را حداقل ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش دهد و به یکی از بازیگران اصلی بازارهای جهانی تبدیل شود.
بر اساس گزارش‌های رسمی، صنعت فولاد کشور در ۹ ماهه سال ۱۴۰۳، به دلیل محدودیت‌های انرژی، ۱۰۰ هزار میلیارد تومان خسارت دیده است. همچنین صادرات محصولات فولادی کلیدی مانند شمش فولادی و اسلب به ترتیب ۳۶ و ۱۶ درصد کاهش یافته‌اند. این کاهش‌ها در شرایطی رخ داده که بازارهای جهانی همچنان به محصولات فولادی ایران نیاز دارند، اما تولیدکنندگان داخلی به دلیل محدودیت‌های برق و گاز قادر به تأمین این تقاضا نیستند. این مسئله، نه تنها به تولیدکنندگان داخلی ضربه زده، بلکه جایگاه ایران در بازارهای بین‌المللی را نیز تضعیف کرده است.
⚡️ ادامه محدودیت‌های انرژی، ضربه‌ای به تولید ناخالص داخلی
برخلاف تصور رایج، کاهش مصرف برق و گاز توسط صنایع، یک راه‌حل پایدار برای مدیریت انرژی نیست. صنعت فولاد تنها ۷ درصد از برق کشور را مصرف می‌کند، اما در زمان بحران‌های انرژی، بیشترین محدودیت‌ها بر این بخش اعمال می‌شود. این در حالی است که ۶۰ درصد برق کشور در بخش خانگی مصرف می‌شود، بدون آنکه سیاست‌های کارآمدی برای بهینه‌سازی مصرف در این حوزه اجرایی شود. وقتی تولید فولاد کاهش می‌یابد، نه‌تنها این صنعت، بلکه زنجیره‌های پایین‌دستی از جمله خودروسازی، ساختمان‌سازی و لوازم خانگی نیز آسیب می‌بینند. نتیجه این شرایط، افزایش قیمت کالاهای مصرفی و فشار بیشتر بر اقتصاد کشور است. در واقع، هر واحد فولاد که به دلیل محدودیت انرژی از تولید بازمی‌ماند، تأثیرات آن به‌صورت زنجیره‌ای در کل اقتصاد کشور نمایان می‌شود.
⚡️ راهکار: سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی و اولویت‌دهی به صنعت
اگر دولت و تصمیم‌گیران اقتصادی به دنبال رشد اقتصادی پایدار و افزایش تولید ناخالص داخلی هستند، باید اولویت را به تأمین انرژی صنایع استراتژیکی مانند فولاد بدهند. سرمایه‌گذاری در احداث نیروگاه‌های اختصاصی برای فولادسازان، بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر و اصلاح الگوی مصرف انرژی در سایر بخش‌ها، اقداماتی هستند که می‌توانند این بحران را کاهش دهند.
واقعیت اینست که ایران، توان تبدیل شدن به یک غول تولید فولاد را دارد، اما سیاست‌های نادرست انرژی، این پتانسیل را سرکوب کرده است. فولاد خوزستان و سایر فولادسازان کشور نشان داده‌اند که در شرایط مطلوب، می‌توانند رکوردهای تولیدی جدیدی ثبت کنند و سهم بیشتری از بازارهای جهانی را به خود اختصاص دهند. ادامه محدودیت‌های انرژی، نه‌تنها صنعت فولاد، بلکه کل اقتصاد کشور را تحت فشار قرار خواهد داد. اکنون زمان آن رسیده است که تصمیمات کلان برای رفع موانع تولید گرفته شود و انرژی، نه به‌عنوان یک چالش، بلکه به‌عنوان یک فرصت برای رشد صنعتی کشور مدیریت شود.